Brainportregio Eindhoven
Opdrachtgever
Rijk en Regio
Locatie
Stedelijk Gebied Eindhoven
Ontwerpend onderzoek naar ruimtelijke ontwikkelperspectieven
De Brainport Eindhoven is een fascinerende regio. Op geen andere plek in Nederland is de dynamiek van economie, ruimte en samenleving zo sterk. Na de crisis van de jaren ‘90 heeft de regio zich vanuit de industriële nalatenschap in no-time getransformeerd tot technologische en design-hotspot. De ambities waren hoog en zijn nog lang niet opgedroogd. De economische groei ging tot voor kort samen met suburbane verstedelijking; uitleglocaties, ‘urban sprawl’ en mobiliteit gericht op de auto, met de Randweg A2/N2 als centrale economische corridor. De afgelopen jaren werd duidelijk dat het anders moest:
- Tot 2040 zijn nog ruim 60.000 woningen en ruimte van 70.000 arbeidsplaatsen nodig, terwijl de ruimte voor nieuwe woon- en werkplekken op begint te raken.
- De nieuwe economie van Eindhoven vraagt steeds meer om kwalitatief hoogstaande, inspirerende en gemengde werkomgevingen die multimodaal bereikbaar zijn en onderdeel zijn van een aantrekkelijke stad.
- Het mobiliteitssysteem dreigt vast te lopen terwijl uitbreiding van de autoinfrastructuur steeds ingewikkelder wordt. Wake-up call was het inzicht dat de Randweg A2/N2 nog geen 10 jaar na de grootschalige uitbreiding en reconstructie al weer volgelopen was.
Studio Bereikbaar heeft de Brainport intensief mogen bijstaan in deze transitie:
- In 2018-2019 voerden we de Probleemanalyse Randweg A2/N2 uit. We analyseerden het gebruik en centrale rol voor de economie van de Brainport. We brachten in beeld hoe groot de groei was en hoe snel het systeem tegen haar grenzen aan loopt. Een van de centrale aanbevelingen was integraal naar verstedelijking en bereikbaarheid te gaan kijken.
- In 2020 hebben we in een periode van 6 maanden een MIRT-Onderzoek uitgevoerd voor gemeente, regio, provincie en rijk. In dit onderzoek in integraal gekeken naar woningbouw, stedelijke ontwikkeling, economie en bereikbaarheid. Er zijn onderscheidende modellen getekend en afgewogen voor woningbouw, economische ontwikkeling en bereikbaarheid. Dit MIRT-onderzoek heeft geleid tot een ferme en gezamenlijke keuze van rijk en regionale overheden voor een stedelijk ontwikkelmodel en een mobiliteitstransitie waarin nabijheid, verblijven en duurzame mobiliteit centraal staan. In 2022 vormden de verder uitgewerkte plannen de basis voor de zogeheten ‘Brainportdeal’ van 1,5 miljard euro.
- Vanaf 2020 hebben we gemeente, regio, provincie en rijk ondersteund in vele uitwerkingen op alle schaalniveaus van de Brainport. Voorbeelden zijn: Netwerkstrategie HWN/OWN, ontwikkelpad Brainport, Actualisatie Eindhoven op Weg (mobiliteitsbeleid Eindhoven), ontwerpend onderzoek naar de Schaalsprong Helmond, verkeerscirculatie Eindhoven binnen de Ring, multimodaal mobiliteitspakket MRE en de mobiliteitsaanpak voor de Run/ASML.
Strategisch kiezen door tekenen en rekenen
Het MIRT-Onderzoek Brainport is in 6 maanden uitgevoerd met daarbinnen: (A) Opstellen van een Feitenrelaas; (B) Ontwerpend onderzoek naar Ontwikkelperspectieven inclusief effectbepaling; (C) Opstellen Ontwikkelpad. In de ontwikkelperspectieven zijn verschillende ‘toekomsten’ voor de Brainport uitgewerkt. Hiervoor hebben we een methode ontwikkeld die zowel tekenen (verbeelding) als rekenen (inzicht en effecten) bevat.
- De perspectieven starten vanuit een inhoudelijk concept en een onderzoeksvraag, bijvoorbeeld ‘hoe moet de Brainport zich ontwikkelen als OV-connectiviteit centraal staat’. Een perspectief start bij ons dus als een inhoudelijk model en niet als een ruimtelijk model.
- Realistische ruimtelijke uitwerking. We hanteren onze bibliotheek aan referentiebuurten, Studio Plaats. Hierin leren we van honderden jaren aan ontwerpgeschiedenis. We koppelen feitelijke buurtdata over stedelijkheid (nabijheid van inwoners en banen), demografie, economie, verplaatsingsgedrag, mobiliteitsoplossingen en gebruikskenmerken aan bebouwings- en buitenruimtetypologieën. Door deze kennis te koppelen aan onze ontwerpvraag en bibliotheek van verdichtingsstrategieën hebben we voor elke plek snel het juiste programma in beeld en zijn we direct in staat het gesprek te voeden over ruimtelijke-, economische en verkeerskundige consequenties.
- We hebben meerdere instrumenten voor kwantitatieve effectbepaling op strategisch schaalniveau. De Dashboard Verstedelijking (ontwikkeld samen met het College van Rijksadviseurs) geeft inzicht in effecten op stedelijkheid, mobiliteit, nabijheid van groen, meekoppelkansen energie en effect op kwetsbare wijken. We hebben daar inmiddels ook indicatoren voor bodem en water sturend aan toegevoegd. Met aparte tools en expertise zorgen we voor inzicht in economische effecten en kostenramingen.
- We werkten cyclisch. In de Brainport zijn drie iteratieve cycli (onderzoeken, ontwerpen, effect bepalen, keuzes maken). Met na iedere cyclus een open bestuurlijk gesprek waarin lessen getrokken en doorleefd zijn, en nieuwe vragen gesteld werden voor de volgende cyclus.
De aanpak heeft een aantal grote beslissingen in de Brainport geleid, die allen mogelijk werden doordat op strategisch niveau inzicht ontstond door de combinatie van verbeelding/verhaalkracht en harde onderbouwing:
- Volle keuze voor stedelijke nabijheid voor wonen en werken.
- Volledig nieuwe ontwikkelstrategie voor Helmond met 10.000 woningen in het centrum en centraal stellen van IC-bereikbaarheid in de mobiliteitsstrategie.
- Onderbouwd afvallen van wensen voor nieuwe autoinfrastructuur aan de oostzijde.
- Bepalen van het gewenste niveau van dorpse ontwikkeling van de kleinere kernen; wel honderden woningen om kwaliteit en vitaliteit te versterken, geen duizenden omdat dit tot verlies van kwaliteit en identiteit leidt.
Compleet inzicht in mobiliteitsopgave
In de probleemanalyse van de Randweg A2/N2 hebben we een groot deel van onze onderzoeksmethoden gecombineerd om een compleet beeld te geven; van de mobiliteitsopgave en vooral ook van het achterliggende verplaatsingsgedrag en de relatie met het ruimtelijk/economisch functioneren van de Brainport.
- Verkeerskundig: onderzoek naar het huidige gebruik van de infrastructuur en het bekijken van de groei richting 2030 en 2040. Bijzonder aan de aanpak is vooral dat de groei volledig ontleedt is in invloedsfactoren waardoor de dynamiek van regionale, nationale en internationale verplaatsingen goed duidelijk geworden is.
- Gedrag: om beter inzicht te krijgen in de problematiek is begrip over het verplaatsingsgedrag cruciaal. Dit geeft namelijk een idee over waar invloed kan worden uitgeoefend op weggebruikers om anders te reizen. In deze stap werden de verschillende gebruikersgroepen en verkeerstypen bekeken. We hebben hierbij ook gebruik gemaakt van data uit GPS tracking (Mijn040routes) waardoor onderscheid gemaakt kon worden in dagelijkse, regelmatige en keuzereizigers en hun verschillende kenmerken. Dit was een belangrijke hulp voor de latere gedragsaanpak.
- Ruimtelijk/economisch: mobiliteit en bereikbaarheid zijn geen doel op zich. Er ontstaat pas een probleem wanneer ambities hierdoor niet gerealiseerd kunnen worden. Deze deelanalyse richtte zich erop deze relaties expliciet te maken, waaruit de urgentie van de verkeerskundige problematiek volgde.
Unieke afspraken tussen de overheid en het bedrijfsleven
Onze probleemanalyse leidde onder andere tot unieke afspraken tussen de overheid en het bedrijfsleven. In 2019 maakten de provincie Noord-Brabant, de gemeenten Veldhoven en Eindhoven, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en ASML afspraken over een breed maatregelenpakket, ter waarde van ongeveer 50 miljoen euro. Studio Bereikbaar werd gevraagd voor de visualisatie van dit maatregelenpakket. De effecten van de eerste maatregelen zijn al merkbaar voor reizigers. Zo startte begin 2019 de express busdienst; in de spits pendelen 4 tot 6 extra bussen tussen Centraal Station Eindhoven en De Run. De fietsinfrastructuur wordt verbeterd door de aanleg van tunnels, betere bewegwijzering en nieuwe fietsverbindingen zoals de snelfietsroute De Run-HTCE (High Tech Campus Eindhoven). Er komen P&R-locaties in combinatie met deelfietsen en een shuttle services tussen belangrijke bedrijfslocaties in de regio, waarbij de shuttlebussen over de busbaan rijden. Voor en met ASML is al een (tijdelijke) hub/P&R nabij Eersel gemaakt, is een mobiliteitsapp ontwikkeld en beschikbaar voor werknemers evenals deelfietsen en busjes tussen de ASML-locaties.
Rapporten
Bekijk hieronder diverse producten uit de Probleemanalyse Randweg A2/N2, het MIRT-Onderzoek Brainportregio Eindhoven en het maatregelenpakket.